HWBP-Project
De Waaiersluis bij Gouda ligt op de overgang van de Hollandsche IJssel naar de Gekanaliseerde Hollandsche IJssel. Het Waaiercomplex bestaat uit een schutsluis, een gemaal en spuisluizen. Het is een rijksmonument dat nog altijd in dienst is om het peil op de Gekanaliseerde Hollandsche IJssel te reguleren, (zoet) water te leveren aan de westerse waterschappen en om scheepvaart mogelijk te maken door het schutten van met name recreatievoertuigen. Als je meer wilt weten over het functioneren van de Waaiersluis, kijk dan op Waaiersluis - HDSR.
Een aantal jaar voordat het HWBP project gestart is, was er groot onderhoud gepleegd aan de Waaiersluis. Er is toen voor gekozen om alleen de sluisdeuren en het remmingwerk te vervangen. Aangezien er naderhand veel is veranderd in de wet- en regelgeving, is 3 a 4 jaar later een HWBP project gestart. Op dat moment is nader onderzocht welke aanpassingen nodig zijn aan de sluis om te voldoen aan de normen
Uit de veiligheidsanalyse bleek dat de Waaiersluis niet aan de norm voldeed op de faalmechanismen stabiliteit en betrouwbaarheid sluiten. Na nader onderzoek bleek dat de stabiliteit toch in orde was. Daarmee was de Waaiersluis dus nog alleen op betrouwbaarheid sluiten afgekeurd. Daaropvolgend is onderzocht welke maatregelen nodig waren om de Waaiersluis weer aan de norm te laten voldoen op betrouwbaarheid sluiten. In de uitvoering van dit project zijn de veiligheidsopgave en de overige renovatieopgave van de sluis gecombineerd.
Lees hier wat het IPM-team geleerd heeft van dit project en wil delen:
Dit project is in 2 fasen uitgevoerd. In de verkenningsfase is ervoor gekozen om de planuitwerkingsfase en de realisatiefase in één keer te doen. Dit is de fastlane-procedure van het HWBP, waarbij 1 keer subsidie is aangevraagd en verleend in 2021. Hiermee beperk je de administratieve last van het maken van een plan van aanpak, de verantwoording per fase en de separate subsidie vaststelling. Hier neem je wel een risico mee, want als het project veel duurder zou zijn uitgevallen, dan zou dit voor rekening van Hoogheemraadschap Stichtse Rijnlanden zijn gekomen. Echter zijn hier vooraf duidelijk afspraken over gemaakt tussen het hoogheemraadschap en het HWBP. HDSR had een goed beeld van alle risico's, er waren bijvoorbeeld geen procedurele risico’s omdat er geen projectplan waterwet nodig was tijdens dit project. Verder was het goed in beeld welke werkzaamheden onder beheer en onderhoud en welke onder waterveiligheid vielen.
In september 2021 zijn de werkzaamheden aan de Waaiersluis gestart. De werkzaamheden tijdens dit project zijn uitgevoerd door Kadiks Automatisering bv en richtten zich voornamelijk op de vernieuwing en renovatie van werktuigbouwkundige en besturingstechnische onderdelen. Bovendien zijn de kolkwanden, sluishoofden en vleugelwanden hersteld, en zijn het straatwerk, leuningen en meubilair opgeknapt. De voetgangersbrug is gemechaniseerd, er zijn nieuwe hekwerken gerealiseerd in dezelfde stijl als het hekwerk aan de voetgangersbrug. Ook zijn er informatieborden op het terrein geplaatst en QR codes aangebracht bij de doorgang van de sluis, zodat de mensen die door de sluis heenvaren de informatie over de Waaiersluis kunnen lezen.
Daarnaast is een meekoppelkans toegepast tijdens de versterking van de sluis, in de vorm van het verbeteren van de vispasseerbaarheid van de sluis. In de voormalige situatie konden vissen de sluis alleen passeren tijdens het schutten, wat beperkt is tot overdag tijdens het vaarseizoen. Door de aansturing van de omloopriolen aan te passen, werd het mogelijk voor vissen om ook buiten de schuttijden de sluis te passeren. Dit is bewerkstelligd door het toevoegen van schuiven aan de omloopriolen, die op en neer kunnen bewegen waardoor er vissen door kunnen als de sluis buiten werking is. Vooral in het voorjaar en najaar en ‘s nachts hebben de vissen hier veel voordeel aan. Verder heeft het hoogheemraadschap nader onderzoek verricht naar meekoppelkansen betreffende vleermuizen en zwaluwen, maar hier was de Waaiersluis niet de juiste plek voor. Tenslotte is de sluiskolk zo ver mogelijk drooggezet, om de sluiswanden te kunnen reinigen en opnieuw te kunnen voegen. Voor de droogzetting is de vloer verzwaard om opbarsten te voorkomen. Hier is extra aandacht aan besteed en ook is de hulp van een ervaringsdeskundige ingeschakeld die kennis had vervaardigd vanuit de droogzetting en opbarsting van de Sassluis (Zie Sassluis). Bij het uitvoeren van de werkzaamheden moest rekening mee gehouden worden dat de sluis een rijksmonument is en de uitstraling van de sluis dus hetzelfde moet blijven na uitvoering van de werkzaamheden.
Het omgevingsmanagement is tijdens dit project op een vrij informele wijze aangepakt. De directe bewoners van de sluis zijn goed op de hoogte gehouden van de werkzaamheden tijdens het gehele project. Dit is onder andere gedaan door:
- Aan het begin van de realisatiefase alle direct omwonenden van de sluis uit te nodigen bij de sluis om informatie op te halen en ze in te lichten over de werkzaamheden.
- Bij de opening van de Waaiersluis in Mei 2022 alle betrokkenen uit te nodigen en te laten zien hoe de sluis werkt door ze met bootjes door de sluis te laten varen.
Daarnaast heeft HDSR afstemming gehad met andere overheden. De Waaiersluis is eigendom van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, maar beide waterkeringen van de Hollandse IJssel en de Gekanaliseerde Hollandsche IJssel zijn niet in beheer van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. Rijkswaterstaat beheert de Hollandsche IJssel en de waterkeringen van de Hollandse IJssel, Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard beheert de zuidelijke waterkering en Hoogheemraadschap van Rijnland beheert de noordelijke waterkering van de Gekanaliseerde Hollandsche IJssel. Om deze reden zijn beide hoogheemraadschappen en Rijkswaterstaat betrokken geweest bij het opstellen van het plan van aanpak en bij het toetsen. In dit plan van aanpak stond een uitgebreide strategie van HDSR voor wat betreft het omgevingsmanagement. Jammer genoeg kon hier niet aan worden voldaan doordat de aannemer die het project uitvoerde geen omgevingsmanager had.
Oplevering object
De Waaiersluis is opgeleverd met een volledig geautomatiseerde bediening, herstelde keermuren en een volledig gemechaniseerde voetgangersbrug. Verder zijn nieuwe hekwerken geplaatst om de uitstraling en veiligheid te verbeteren en informatieborden toegevoegd. Een meekoppelkans die tijdens dit project is geïntegreerd is het verbeteren van de vispasseerbaarheid.
Aandachtspunten
De Waaiersluis betreft een rijksmonument, waardoor de uitstraling hetzelfde dient te blijven.
De waterkeringen van de Hollandse IJssel en de Gekanaliseerde Hollandse IJssel zijn in beheer van andere overheden, waardoor er ook met relatief veel overheden afgestemd moest worden tijdens het project.
Geleerde les/kennisleemte
Dit project heeft een afwijkende aanpak gehad ten opzichte van andere projecten, door de implementatie van de fastlane aanpak, waarbij de planuitwerkingsfase en de realisatiefase gecombineerd zijn en in 1 keer subsidie is aangevraagd voor beide fases. Het is belangrijk om hierover duidelijke afspraken te maken met het HWBP, vanwege de hogere risico's die voortkomen uit deze aanpak.
Contactpersoon
Cathelijne van Haselen, Omgevingsmanager HDSR
e-mailadres: cathelijne.van.haselen@hdsr.nl
