Doel van het project
Het doel van het project is te onderzoeken of en op welke wijze recent ontwikkelde technieken en concepten in de huidige bodemsaneringspraktijk gebaseerd op natuurlijke processen (internationaal nature based remediation genoemd) toepasbaar kunnen worden gemaakt op verontreinigde locaties waar een conventionele sanering plaatsvindt, die nog steeds niet bevredigend is afgerond. Daarbij worden de kansrijke mogelijkheden om natuurlijk saneren te combineren met andere maatschappelijke opgaven benut, met name op het gebied van klimaat. Dat betreft met name klimaatadaptatie in de vorm van stedelijke groenvoorzieningen waarin optimale condities worden gecreëerd voor afbraak en vastlegging van verontreinigingen die tegelijk een functie vervullen voor waterretentie, recreatie, biodiversiteit, temperatuurregulering en daaruit voortvloeiend verbetering van woonomgeving en volksgezondheid. Maar ook wordt gekeken naar klimaatmitigatie door de mogelijke synergie met het toepassen van bodemenergiewinning en aquathermie. In samenwerking met Saxion Hogescholen, die hiervoor een RAAK-subsidie hebben aangevraagd, wordt onderzocht wat de mogelijkheden voor duurzame herontwikkeling van deze thans veelal slecht benutte locaties zijn. Dit alles moet resulteren in een breed toepasbare blauwdruk voor verantwoorde en duurzame afbouw van nazorg op bodemsaneringslocaties.
Innovativiteit
Publieke en private partijen werken al vanaf 2017 samen aan de afbouw van IBC-locaties. Zij concluderen echter dat ondanks hun inspanningen de afbouw slechts beperkt tot stand komt. Het is duidelijk dat hiervoor eerst nog een slag moet worden gemaakt. De daarvoor benodigde gereedschappen zijn in principe beschikbaar maar nog niet voor dit doel toegepast.
Afzonderlijke duurzame bodemsaneringstechnologieën zijn veelal gevalideerd in het lab en ook deels in het veld bij nieuwe saneringen. Ze zijn echter nog nauwelijks toegepast op oude saneringslocaties en met de kansrijke combinatie met het klimaatbestendiger maken van steden is vrijwel geen ervaring. Dit projectvoorstel sluit wel aan bij TKI Watertechnologieproject ‘Fytoremediatie als basis voor zuiverend groen in de stad’ (2020DEL003).
Integratie tot nieuwe concepten om zowel de bodem effectiever te saneren als het stedelijk leefmilieu te verbeteren is nog helemaal nieuw. Dergelijke concepten kunnen het beste vooral door middel van daadwerkelijke uitvoering in het veld worden getest, al is het dan op kleine schaal. Dat is wat dit project nu beoogt.
Partners
- Afvalzorg Deponie B.V.
- Gemeente Amsterdam
- Orvion B.V.
- Provincie Zuid Holland
- Stichting Bodembeheer Nederland
- Stichting Deltares (Delft)
- T&K
- TKI Deltatechnologie
Verwachte resultaten
1 Nazorgafbouwontwerpen voor elke casus
2 Gerealiseerde proefopstellingen
3 Rapport tussentijdse monitoringsresultaten
4 Rapport bevindingen per locatie
5 Breed toepasbare handleiding duurzame, waterrobuuste en klimaatbestendige nazorgafbouw
Proeflocaties
Locatie | Verontreinigende activiteit | Aanwezige verontreinigingen | Te ontwikkelen en te testen technologie | Relatie met klimaatadaptatie of -mitigatie (missie C3) * |
Kortenhoef | Storten van huishoudelijk en industrieel afval | O.a. barium en benzeen | Zuiverend natuurgebied | Waterretentie, tegengaan biodiversiteitsverlies, koolstofopslag |
Leidschendam | Gasfabricage | Minerale olie, BTEX, naftaleen, PAK en cyaniden | Zuiverende stedelijke groenvoorziening | Waterretentie, toevluchtvoorziening biodiversiteit, warmtetempering |
Diemerzeedijk, Amsterdam | Storten van zuurteer in huishoudelijk afval | Met name PAK en chloorbenzenen | Stimuleren afbraak, nader te bepalen | Onderdeel van stedelijk groen recreatiegebied |
Kostverlorenvaart en omgeving, Amsterdam | Teerfabriek | Teercomponenten | (Gestimuleerde) natuurlijke afbraak | Faciliteren regenwaterinfiltratie |
Arnhem | Metaalproductie | (Zware) metalen, m.n. arseen, vanadium en wolfraam | Aantonen vastlegging metalen, zo nodig stimuleren daarvan | Wegnemen barrière voor toepassing bodemenergie |
Ede en Eibergen | Brandstoflevering | Vluchtige aromaten | Elektronenacceptor-dosering | Efficiënt te combineren met bodemenergiewinning |
Overijssel (3 locaties) | Textielwassen en ontvetting | Gechloreerde koolwaterstoffen | Zuiverende bomen en helofytenfilter met elektronendonor | Waterretentie, stedelijke vergroening, toevluchtvoorziening biodiversiteit en warmtetempering |
*Genoemd zijn de mogelijkheden voor synergie tussen bodemkwaliteitsverbetering- en klimaatopgaven die zullen worden opgenomen in de op te stellen handleiding. Daarenboven dragen alle proeven tevens bij aan klimaatmitigatie doordat steeds wordt getest hoe duurzame technologie het gebruik van conventionele saneringstechnieken die gestoeld zijn op het gebruik van fossiele energie (voor pompen, zuivering en transport) kan vervangen; hetgeen een aanzienlijke vergroening van de bodemsaneringsbranche met zich mee kan brengen.
Stand van zaken maart 2025
Locatie | Huidige situatie en nazorg | Aanwezige verontreinigingen | Stand van zaken afbouw |
Kortenhoef | Voormalig stort | O.a. barium en benzeen | Conceptrapport met ontwerpaanpak voor een proef met een helofytenfilter is gereed. Maar het net beschikbaar gestelde SPUK-budget wordt besteed aan een conventionele isolatiemaatregel die niet goed bij deze oplossing past. We kijken nu naar een alternatieve locatie. |
Leidschendam | Schermwanden en onttrekkingen op voormalig gasfabrieksterrein | Minerale olie, BTEX, naftaleen, PAK en cyaniden | Concept met gecontroleerd doorspoelen van het ingepakte terreindeel is uitgewerkt. Na afbraakproeven is net een laboratoriumproef met een schaalmodel gestart. Maar bij een afweging van nazorgopties door een extern bureau springt onze oplossing er vooralsnnog niet duidelijk als beste uit. |
Diemerzeedijk, Amsterdam | Ingepakte stortplaats | Met name PAK en chloorbenzenen | Acuut probleem blijkt te veel waterlekkage. Dit wordt nu eerst uitgezocht. |
Kostverlorenvaart en omgeving, Amsterdam | Teerfabriek in dichtbebouwde binnenstad | Teercomponenten | Uit veldonderzoek blijkt dat natuurlijke afbraak waarschijnlijk als isolatiemaatregel kan worden benut. Het tussentijdse rapport daarover wordt nu definitief gemaakt. Voor een betere onderbouwing worden nu laboratoriumexperimenten gestart. |
Westervoortsedijk Arnhem | Schermwanden en onttrekkingen op voormalige metaalproductielocatie | (Zware) metalen, m.n. arseen, vanadium en wolfraam | Onderzoek naar vastlegging metalen wordt nu geëvalueerd. Het lijkt er op dat potentiële emissies gering zijn. |
Ede en Eibergen | Restverontreinigingen op locaties voor brandstoflevering | Vluchtige aromaten | Na proeven in kleine reactoren in ons laboratorium is nu opgeschaald naar een reactor van een kuub waarin bacteriën moeten worden gekweekt die aromaten met sulfaat afbreken. |
Kempenweg, Weert | Grondwateronttrekking op voormalige productielocatie van chloorfluorkoolwater-stoffen met een grote verontreinigingspluim | Freonen en chloorkoolwaterstoffen | Op basis van een geohydrologische analyse wordt in combinatie met een evaluatie van wetgeving bekeken hoe de huidige nazorg kan worden geoptimaliseerd. |
Overijssel (3 locaties) | Textielwassen en ontvetting | Gechloreerde koolwaterstoffen | In een apart TKI-project (dat net is verlengd) worden zuiverende bomen en helofytenfilters ingezet en de resultaten gemonitoord. Een eerste conceptrapport is voor commentaar rondgestuurd in het betreffende consortium Ter ondersteuning van de bevindingen in het veld worden nu ook laboratoriumproeven opgezet. |
