Aanleiding
Het IJsselmeer is een strategische zoetwatervoorraad die door Rijkswaterstaat wordt benut als onze "nationale regenton" in tijden van droogte. De functie van het IJsselmeer als strategische zoetwatervoorraad is ook onderkend door de tweede Deltacommissie onder leiding van Cees Veerman. In het advies van de tweede Deltacommissie zijn een 12 tal aanbevelingen gedaan hoe Nederland zich kan voorbereiden op klimaatverandering. Een van de aanbevelingen gaat in op het IJsselmeergebied waarin het voorstel is om het IJsselmeerpeil tot 1,5 m mee te laten stijgen met de zeespiegelstijging. Op deze wijze wordt een forse zoetwatervoorraad opgebouwd (tot 1800 miljoen m3) en kan ook water vanuit het IJsselmeer onder vrij verval worden afgevoerd naar de Waddenzee.
Op het advies voor een forse peilopzet op het IJsselmeer is kritiek gekomen. De voorgestelde peilverhoging van het IJsselmeer is zeer kostbaar (schatting ruim 6 miljard), omdat langs het gehele IJsselmeer en een deel van de IJssel niet alleen dijken moeten worden verhoogd en versterkt, maar ook allerlei voorzieningen in bijvoorbeeld jachthavens moeten worden aangepast en de bescherming van historische steden langs het IJsselmeer voor extra problemen zorgt. Van daar dat er behoefte is geuit om ook naar alternatieve oplossingen te kijken. Een mogelijke alternatief is een innovatief concept wat vanuit het WINN programma droogte wordt ontwikkeld: het Achteroeverconcept. Het is een visionaire optie gericht op een lange termijn ontwikkeling waarbij wordt uitgegaan van de realisatie van grootschalige binnendijkse seizoensberging, optimaal gecombineerd met meervoudig ruimtegebruik (incl. nieuwe functies) zodat met het realiseren van de wateropgave ook een groot aantal extra baten ontstaan. Uiteraard moeten de baten op termijn groter zijn dan de investeringen en is het concept allen mogelijk als het kan rekenen op voldoende draagvlak in de samenleving.
Verkenning van het concept
Met seizoensberging zijn slimme functiecombinaties mogelijk zoals wonen en werken bij én op het water, natuurontwikkeling, recreatie en duurzame landbouw en visserij. Ook meekoppelen met andere beleidsdoelen van o.a. WB21, KRW en Natura2000 behoort tot de mogelijkheden.
Het concept (zie ppt) is verkend met een groter gezelschap en de reacties waren positief (zie verslag 2008 en 2009), hoewel ook onderkend werd dat er nog vele haken en ogen aan zitten (zie slide 10 van ppt). Die belemmeringen dienen we onder ogen te zien, maar dat geldt ook voor de vele kansen. Voor de lange termijn biedt het achteroever concept namelijk een beter passend antwoord op voortschrijdende zeespiegelstijging en klimaatverandering, dan het traditioneel wegpompen van water en als maar ophogen en versterken van waterkeringen. De vraag is alleen wanneer, en of we bereid zijn om met die lange termijn nu al rekening te houden. Wij denken dat het concept een mooi aanknopingspunt is voor adaptief waterbeheer. Een lonkend perspectief voor hoe Nederland de risico's van klimaatverandering kan omzetten in een kans voor ruimtelijke kwaliteit en duurzame ontwikkeling in de regio IJsselmeergebied. Om dit omvangrijke concept systematisch uit te diepen is een indeling gemaakt naar een aantal thema's. Voor elk thema is een factsheet opgesteld die verder kan worden aangevuld en uitgewerkt naar mate het inzicht voortschrijdt.
Proefprojecten
Momenteel wordt er toegewerkt naar het realiseren van een praktijkproef (Koopmanspolder, Noord-Holland) waarbij elementen van het Achteroever concept in de praktijk kunnen worden getoetst. Hiertoe is een workshop gehouden op 16 september 2010 (verslag). Daarnaast is op 5 november 2010 een specifieke workshop gehouden met vis- en waterexperts om nadere details voor de Koopmanspolder uit te werken.
Heeft u suggesties en wilt u ons helpen om in meer gebieden het achteroeverconcept naar de praktijk te brengen? Laat het ons weten!
Neem contact op met Roel Doef (Rijkswaterstaat Waterdienst) / Remco van Ek (Deltares).
