Technisch en Milieu |
|---|
Hoeveelheid water | - Brak water is een grote potentiële bron en kan bijvoorbeeld gewonnen worden door het afvangen van brak kwelwater. In Flevoland kan uit brak kwelwater zo'n 25 miljoen m3 zoetwater per jaar worden verkregen (H2O, 2018). Hierbij is aangenomen dat de helft van alle kwel afgevangen kan worden en dat de helft van het afgevangen kwelwater omgezet kan worden naar zoet water. Brakke kwel komt voor in delen van Flevoland.
- Daarnaast zou diep brak grondwater en ondiep brak water nabij het IJsselmeer of andere oppervlaktewateren gewonnen kunnen worden. Daarvan is de potentiële winbare hoeveelheid onbekend.
|
|---|
| Beschikbaarheid over de tijd | - Het afvangen van brakke kwel staat momenteel in de kinderschoenen en is daarom nog niet direct toe te passen. Binnen COASTAR start binnenkort in opdracht van o.a. Oasen en Dunea een haalbaarheidsstudie naar het afvangen van brakke kwel in polders. Dit zal naar verwachting binnen 10-15 jaar operationeel toegepast kunnen worden (COASTAR).
- Daarnaast wordt door waterschap Amstel, Gooi en Vecht onderzocht of brakke kwel in de Horstermeer afgevangen kan worden (AVG, 2017).
|
|---|
| Geografische schaal | - In verschillende regio's binnen Flevoland is het winnen van ondiep brak grondwater mogelijk: in de omgevingen van Almere, Oostvaarders plassen, Lelystad-Swifterbant en Urk (H2O, 2018).
|
|---|
| Mate van ontwikkeling | - De techniek voor brakwaterwinning en zuivering wordt reeds toegepast voor glastuinbouw. De effecten van de kwelafvang worden nog onderzocht.
|
|---|
| Energiegebruik | - Het energiegebruik voor deze bron in Flevoland is niet direct bekend. Wel is het energiegebruik van 0.86-1.05 kWh/m3 berekend voor de Noordplas-polder, afhankelijk van de waterrecovery (COASTAR, 2018, DESSIN, 2018).
|
|---|
| Impact op omgeving | - Net als bij de winning van zoet grondwater kan er verdroging of verzilting optreden, afhankelijk van het windebiet, de winlocatie en de boringsdiepte.
- Bij ontzilting van brak water met behulp van omgekeerde osmose (RO; Reverse Osmosis) komt er een concentraatstroom vrij die zouter is dan het gewonnen water en waarin overige concentraties (nutriënten, zware metalen en overige stoffen) ook hoger zijn. De lozing van dit concentraat kan op zee plaatsvinden of in de ondergrond. Gezien de afstand van Flevoland tot de zee (en de hoge kosten van leidingwerk) zou eerst naar de ondergrond worden gekeken. Dit kan leiden tot (extra) netto verzilting van de ondergrond, afhankelijk van het zoutgehalte in de lozingslaag. Om dit tegen te gaan kan meer zoet (oppervlakte)water geïnfiltreerd worden in het pakket waar vanuit gewonnen wordt. Dit zoete water moet wel van goede kwaliteit zijn om in het watervoerend pakket gepompt te mogen worden.
- Mogelijk kan strategische winning van brak water leiden tot extra infiltratie van zoet (oppervlakte)water, bijvoorbeeld nabij de kustlijn met het IJsselmeer.
- Het afvangen van brakke kwel kan zorgen voor minder zoutschade aan gewassen en minder zoute sloten, waardoor er minder doorspoeling hoeft plaats te vinden. Bij sterke verlaging van de kweldruk kan lokaal tijdens droge perioden aanvoer van water nodig zijn om peilen te handhaven.
- Het afvangen van brakke kwel kan lokaal zorgen voor infiltratie van polderwater. Afhankelijk van de kwaliteit van dit water is dit mogelijk niet wenselijk.
|
|---|
Robuustheid ◕ = kwantiteit ⍟ = kwaliteit | - ◕ Vanwege de aard van de bron zal brakke kwel constant in de tijd beschikbaar zijn.
- ⍟ In brakke watervoerende pakketten zijn vaak weinig antropogene verontreinigingen aanwezig waardoor de kwaliteit van het kwelwater vrij robuust zal zijn. Wel kunnen van nature aanwezige verontreinigingen aanwezig zijn, zoals nutriënten of zware metalen. Indien aanvulling met zoet oppervlaktewater plaatsvindt, wordt het systeem ook afhankelijk van de kwaliteit van het oppervlaktewater.
|
|---|
| Zuiveringsslag | - Het brakke grondwater kan ontzilt worden door middel van RO waarbij brak water door een membraan wordt geperst, waardoor er een stroom zoetwater en een stroom zout concentraat ontstaat (COASTAR, 2018). Aangezien ontzilt water vrijwel geen zouten meer bevat is opharding nodig om het te kunnen gebruiken als drinkwater. Indien het gemengd zou worden met een bron met een hogere hardheid (zoet grondwater) kan deze noodzaak mogelijk komen te vervallen.
|
|---|
| Reststromen | - De reststroom is de concentraatstroom met ingedikt grondwater. Hierin zijn de concentraties van zouten en overige stoffen hoger dan in het oorspronkelijke grondwater. Deze concentraatstroom kan in zee geloosd worden of in de ondergrond geïnjecteerd worden.
|
|---|
| Ruimtebeslag | - De ontziltingsinstallatie heeft een beperkte ruimtebeslag. In de ondergrond is wel ruimte nodig om het kwelwater op te pompen. Het kan zijn dat dit concurrentie oplevert met ander ondergronds ruimtegebruik, zoals warmte-koude opslag (WKO) systemen.
|
|---|
Implementatie |
|---|
| Juridisch | - Net als zoet grondwater vereist de winning van brak grondwater vergunningen. Onder andere is van belang dat waterkwaliteit niet verslechtert (zoals verzilting) en dat verdrogingsproblemen zo klein mogelijk zijn.
- Als het concentraat in de ondergrond wordt geloosd, zouden aanvullende vergunningen nodig zijn met bijbehorende onderbouwing (KWR, 2018). Algemene voorwaarde is dat de geloosde concentraties niet hoger zijn dan de aanwezige concentraties in de betreffende laag, hoewel deze voorwaarde momenteel nog niet overal in Nederland hard wordt opgelegd.
- Op dit moment zijn alleen tijdelijke vergunningen voor lozing in de ondergrond mogelijk.
|
|---|
Financieel | - De kosten voor de winning en zuivering zijn voor de polder Noordplas berekend binnen COASTAR (COASTAR, 2018). Deze kosten komen uit op €0,88 tot €1,71 per m3 zoet water. De kosten in de provincie Flevoland kunnen hiervan afwijken doordat de kosten voor winning en afvoer van het concentraat locatie specifiek zijn. Ook hangen kosten af van de kwaliteit van het grondwater (zoutconcentraties, benodigd onderhoud van membranen, eventuele aanvullende zuivering).
- De winning van brakke kwel kan mogelijk zorgen voor minder kosten voor polderbemaling en het doorspoelen van sloten (H2O, 2018).
|
|---|
Bestuurlijk | - De provincie is verantwoordelijk voor het strategisch beleid over het grondwater. Het afvangen van kwelwater en opwerken tot zoet water vereist samenwerking tussen het drinkwaterbedrijf en het waterschap en de provincie. Ook de landbouw kan hierbij betrokken worden omdat zij mogelijk voordeel hebben bij minder brakke kwel en daarmee minder zoutschade.
|
|---|
Organisatorisch | - Bedrijven vinden het lastig om zelf de kwaliteit van nieuwe waterbronnen te monitoren, waardoor deze monitoring het best op grotere schaal kan plaatsvinden en door een externe partij kan worden uitgevoerd.
|
|---|
| Gebruikersgroep | - Vanwege de geringe antropogene verontreinigingen in het brakke grondwater kan deze bron gebruikt worden voor drinkwater, in huishoudens en industrie.
|
|---|
| Voorbeelden huidige implementatie | - Momenteel wordt brak grondwater al opgepompt, ontzilt en gebruikt in de glastuinbouw (COASTAR, 2018).
- Waterbedrijf Vitens wint in Noardburgum brak grondwater volgens het 'Freshkeeper' principe om verzilting tegen te gaan (SUBSOL, 2018).
|
|---|
Maatschappelijk |
|---|
Maatschappelijke kosten/baten € = kosten ✓ = baten | - ✓ Het verminderen van de brakke kwel kan de zoutproblematiek voor de landbouw verminderen en de noodzaak tot doorspoelen door het waterschap verkleinen.
- € De lozing van het concentraat.
|
|---|
Concurrentie met andere functies | - Ondergronds ruimtegebruik kan eventueel concurrentie opleveren met WKO installaties.
|
|---|
Perceptie gebruiker | - De perceptie van de gebruiker is niet bekend. Verwacht wordt dat er geen grote weerstand tegen is, zolang de smaak niet nadelig beïnvloed wordt. "Oud water zonder menselijke invloed" kan zelfs een positieve associatie oproepen bij mensen.
- In gebieden met bodemdaling kunnen zorgen omtrent verzakkingen spelen.
|
|---|
Koppelkansen | - Vermindering van brakke kwel
- Het oppompen van brak of zout grondwater kan in combinatie met infiltratie van zoet water zorgen voor (verdere) verzoeting van de ondergrond vanuit de Veluwe of het IJsselmeer. De mogelijke mate van verzoeting zou onderzocht moeten worden (bijvoorbeeld middels een modelstudie).
|
|---|
Risico's | - Mogelijk kan verdroging en verzilting optreden respectievelijk bij het afvangen van brakke kwel en het opslaan van de restbrijn in de ondergrond (zie "impact op omgeving").
|
|---|
