Wat is het idee?
Het stabiliseren van oevers in getijgebieden van rivieren door de golfbelasting te verminderen. Vermindering van de golfbelasting wordt bereikt door inzet van verticale en horizontale obstakels, zoals boomstammen.
Wat doet het?
Een groot deel van de hydraulische belasting op oevers in getijgebieden van rivieren wordt veroorzaakt door de waterbeweging die door passerende schepen wordt opgewekt. Een schip zorgt voor een invallende hekgolf die op de oever slaat. Het materiaal wat hierdoor losraakt wordt vervolgens door de stroming verder verplaatst. Oevererosie kan een bedreiging vormen voor de veiligheid van dijken, daarnaast ondervinden grondeigenaren schade bij afkalving van hun grond.
Het verminderen van de hydraulische belasting, zodat oevererosie wordt tegengegaan kan op twee manieren:
1) het verminderen van de golfaanval op de kwetsbare oever
2) het verminderen van stroming langs de kwetsbare oever.
Door de aanwezigheid van getij grijpt deze hydraulische belasting op verschillende hoogten op de oever aan. Deze dynamiek betreft waterstandsveranderingen met een grotere golflengte dan windgolven en zijn daardoor lastiger te onderdrukken. Er lijken twee principe oplossingen mogelijk;
- een verticale structuur dwars op de stroming van/naar de bres om de grootte hiervan te verminderen zodat de dynamiek van waterstanden en stroming in de bres minder wordt.
- een horizontale structuur bij het wateroppervlak waarmee de energie van de invallende hekgolf wordt opgevangen.
Een bovenaanzicht van de eerste oplossing laat zien dat met onderwaterdammen op de oorspronkelijke oeverlijn met een opening voor uitwisseling tussen oeverzone en hoofdgeul de stroming in de bres kan worden verminderd. Voor een goede beschermende werking moet de hoogte van deze onderwaterdam min of meer overeenkomen met de oorspronkelijke hoogte van de verwijderde oeverbescherming.
In plaats van dammen van zand en steen kan deze vooroeververdediging ook worden uitgevoerd met bomen. Hierdoor zal er sprake zijn van veel holle ruimten. Voor een beschermende werking zouden de holle ruimten in de onderwaterdam maximaal 20% moeten zijn.
Het tweede type oplossing is een horizontale structuur en heeft als opzet een vlot van boomstammen. Dit vlot beweegt verticaal mee met de waterstand terwijl het horizontaal is verankerd om impulsen uit het water op te kunnen nemen (zie figuur hieronder). Omdat de hoogte van de belasting varieert, dient deze drijvende structuur met de waterstand te kunnen stijgen en dalen.
Het vlot bestaat uit onderling verbonden bomen. Voor een goede dissipatie van stromings- en golfenergie kunnen de bomen in het vlot dwars op de richting van de hydraulische belasting worden gelegd (rechterfiguur hierboven).
Wat levert het op?
De opzet van verticale en horizontale obstakels zal oevererosie tegengaan. Vermindering van oevererosie zorgt op plaatsen van een dijklichaam voor minder mogelijke schade aan de dijk en op overige plaatsen voor minder schade voor grondeigenaren. Tevens zal de sedimentbelasting naar de rivier verminderen, waardoor mogelijk minder baggerwerkzaamheden nodig zijn. Verder is de verwachting dat de natuurwaarde in de rivier wordt versterkt door vegetatieontwikkeling op en rond de boomstammen. Hierdoor zullen KRW scores omhoog gaan en zal het een bijdrage leveren aan het halen van de Natura2000 doelen.
Toepassing
Het Hoogwaterschap Stichtse Rijnlanden heeft recent een vergelijkbaar idee getest voor de aanpak van oevererosie van de Lek bij ’t Klaphek in Ijsselstijn. Op de plaats van de erosie zijn wilgentenenmatten neergelegd die afgezonken zijn met stortsteen. Voor meer informatie, klik op deze link.
Het voornaamste risico is het loslaten van onderdelen die in de vaarweg terecht kunnen komen (verankering wordt wel in bovenstaande concepten meegenomen). Ook het effect van de concepten op vegetatie-ontwikkeling is nog vrij onzeker. Kansrijke plekken zijn een aantal locaties in het getijdegebied van de Lek zoals De Horde (Staatsbosbeheergebied) en Willige Langerak (nabij Schoonhoven, noordoever Lek).
Verdere informatie?
- Concept-notitie KRW-pilot verdediging eroderende Lekoevers, d.d.16-10-2014, Arjan Sieben RWS WVL met opmerkingen van Maarten van der Wal Deltares.
- Verkenning mogelijkheden stabiliseren N2000-areaal en verhoging KRW-waarden, Arjan Sieben RWS-WVL, d.d.17/11/2014.
- Hoogheemraadschap Stichtse Rijnlanden, 2014. Waterschap pakt oevererosie aan bij de Lekdijk. http://www.hdsr.nl/vast/zoeken/@3915/waterschap-pakt/
Partners incl contactpersoon
Deltares (Miguel Dionisio Pires, Maarten van de Wal), Bureau Waardenburg (Wendy Liefveld), Hydrobiologisch Adviesburo Klink (Alexander Klink)
