De Otter - Lutra lutra

Algemeen

Habitat beschrijving

Algemeen voorkomen

De otter (Lutra lutra) is in 1988 uitgestorven in Nederland. In 2002 zijn er een aantal otters uitgezet in Nationaal Park de Weerribben.
De otter is een toppredator van de Nederlandse zoetwater-ecosystemen en stelt hoge habitateisen. De soort fungeert als indicator voor het ecologisch functioneren van meren, plassen, moerasgebieden en rivieren. Daarom is de otter een doelsoort voor zoete rijkswateren (Habitatmodel Otter).

Voedselhabitat en strategie

Vis vormt ongeveer 80% van het totale voedselpakket van de otter. Het menu wordt bepaald door de talrijkheid en vangbaarheid van de potentiele prooivissen. Otters prefereren middelgrote vissen (15-20 cm). In voedselrijke wateren worden paling (Anquilla anguilla), brasem (Abramis brama) en blankvoorn (Rutilus rutilus) gegeten. Ook driedoornige stekelbaars (Gasterosteus aculeatus), snoekbaars (Stizostedion lucioperca), snoek (Esox luciu), baars (Perca fluviatilis) en zalmachtigen behoren tot het menu van de otter. Uit de analyse van spraints van otters uit Nooord-Holland is gebleken dat vooral snoek, paling, baars, pos (Gymnocephalus cernuus), blankvoorn en amfibieen worden gegeten.
Volwassen otters eten ongeveer 1-1,5 kg vis per dag. Naast vis eten otters kleine zoogdieren, amfibieen, kreeftachtigen, grote waterinsekten en jonge watervogels (overgenomen uit #1).
Om de beschikbaarheid van voldoende voesel te waarborgen is een brede oeverzone met veel helofyten, drijfplanten en submerse planten optimaal. Paaiende en schuilende vis vind hier voldoende dekking en de visotter kan in dit milieu gemakkelijk zijn prooi verassen. Deze habitateisen voor vis zijn vertaald in rekenregels voor waterdiepte en waterplanten.
Ook voldoende doorzicht is van belang voor het voorkomen van waterplanten en een effectieven jacht van de otter. DIT NOG WEL OPNEMEN? Doorzicht zit al in de aanwezigheid van waterplanten en de otter kan ook prima zonder doorzicht jagen (pers. comm. A. de Jongh), ze kunnen 's nachts ook jagen!

De hoeveelheid vis in het systeem bepaalt de grootte van het leefgebied van de otter. Bij de aanwezigheid van meer vis is een kleiner leefgebied nodig en heeft het systeeem een hogere draagkracht. Dit is niet opgenomen in een rekenregel. WAT HIERMEE DOEN?

Reproductie, migratie en leefgebied

Op 2-jarige leeftijd zijn otters geslachtsrijp. De vrouwtjes werpen om het jaar jongen. De gemiddelde worpgrootte in Noordwest-Europe is 2-3 jongen met een maximaal van 5. In Nederland, Zweden en in Noordwest-Schotland werden relatief meer jongen geboren in het voorjaar en de zomermaanden dan in het najaar en in de winter, terwijl op de Shetland eilanden otters uitsluitend in deze jaargetijden worden geboren. Daarentegen kennen de otters in de zoetwatergebieden in Groot-Brittannie geen specifieke voortplantingsperiode.
De draagtijd is ongeveer 9 weken. Jonge otters krijgen na een zoogtijd van 7-8 weken vast voedsel. Na 2-3 maanden gaan de jonge otters met hun moeder mee op jacht. Het eerste levensjaar brengen de otters bij hun moeder door (ovegenomen uit #1).
Voor het werpen van de jongen heeft de otter een nestsplaats met voldoende dekking nodig. Deze dekking kan bestaan uit zegge- of galigaan pollen en dichte rietvegetatie.

Leeftijd en mortaliteit

Otters kunnen 10-15 jaar oud worden. In min of meer ongestoorde gebieden bereikt ongeveer 40-50% van de jonge otters de geslachtsrijpe leeftijd en het gemiddelde sterftecijfer van volwassen otters is ongeveer 25% ({#1]).
Otters zijn zeer gevoelig voor microverontreiniging in het aquatisch milieu en hierdoor ook in hun voedselpakket. Daarbij kan men denken aan PCB's en andere pesticiden, zware metalen en olie.
Vanwege de aanpassingen van de otter aan het water zijn ze op land minder mobiel, wat ze extra kwetsbaar maakt voor het verkeer (pers. comm. A. de Jongh).

Randvoorwaarden

• afwezigheid van visfuiken zonder ottergrid. Zonder een grid kunnen otters hierin verstrikt raken en verdrinken #3
• aanwezigheid van open water in de winter (ook mogelijk door actief beheer)
• voldoende dekking in de vorm van meer-jarig riet en/of galigaan pollen
• veilige corridors naar andere geschikte gebieden om een stabiele populatie in stand te kunnen houden
  *aanwezigheid van steilwanden vormen een ononverkomelijke hidnernis voor otters, aanwezigheid van uittreeplaatsen is noodzakelijk

Dosis-effect relaties

 Under construction  

Voedsel

 
Waterdiepte
 

waterdiepte (cm)	HGI
-250	0
0	0
50	1.0
250	1.0
1000	0

Waterplanten (%)	HGI
0	0.5
25	1.0
50	1.0
75	0.5
100	0.5

doorzicht	HGI
0-30	0
30-60	0.2
60-100	0.6
>100	1.0

Referentie #1

FOSFAAT
 

HGI Voedsel = min(HGI_Waterdiepte,HGI_Waterplanten,HGI_Doorzicht)
Referentie:

oppervlakte (ha)	HGI
0	0
0.5	0
1.0	1
1.5	1

Referentie: #3

Breedte (m)	HGI
0	0
25	0
50	1
75	1

Referentie: #3

Afstand (km)	HGI
0	1
1	1
2	0

Referentie: #3

peilfluctuatie (cm)	HGI
0	1
10	1
25	0

Referentie: #3

overstromingsduur (dagen/jaar)	HGI
0-10	1
10-20	0.8
20-40	0.4
40-60	0.2

Referentie: #3

Onzekerheid en validatie

Deze rekenregels zijn niet gevalideerd.

Toepasbaarheid

Voorbeeld project

Referenties

1 Laane, W.E.M., 1995, Habitatmodel Otter - MOdel voor het bepalen van de kwaliteit van water- en moerasgebieden als leefgebied voor de otter (Lutra lutra) en voor het bepalen van de kwaliteit van verbindingszones tussen verschillende leefgebieden. RIZA Werkdocument P95-020.Download

2 Breukelen, S. van, Burg, I. van den, 1994,Habitat geschiktheid index model - De visotter (Lutra lutra L.) Organisatie ter Verbetering van de Binnenvisserij, Nieuwegein 24 blz. Download

3 Poole, W.R., Rogan, G. & Mullen, A. (2007) Investigation into the impact of fyke nets on otter populations in Ireland Irish Wildlife Manuals, No. 27. National Parks
and Wildlife Service, Department of Environment, Heritage and Local Government,
Dublin, Ireland. Download