Versions Compared

Old Version 4

changes.mady.by.user Marc Weeber

Saved on

compared with

New Version Current

changes.mady.by.user Valesca Harezlak

Saved on

Key

  • This line was added.
  • This line was removed.
  • Formatting was changed.
Comment: Migration of unmigrated content due to installation of a new plugin
scrollbar
IJsvogel - Alcedo atthis
Algemeen
 Section
 Column
width80%
 Algemene kenmerken 
 
 Naam 
 Wiki Markup
{scrollbar}

h1. IJsvogel - _Alcedo atthis_

h1. Algemeen
{section}{column:width=80%}
|| Algemene kenmerken || ||
| Naam 
 soort(en)groep 
 | 
 IJsvogel 
 
 - 
 _
Alcedo 
 atthis_ |
| Regio | 
atthis
 Regio 
 Nederland, 
 
 Europa 
 |
| Watersysteem | Beken en 
 Watersysteem 
 Beken en meren, 
 
 moeras, 
 
 oevers, 
 
 park 
 
 en 
 
 tuin, 
 
 plassen, 
 
 rietland 
 
 en 
 
 ruigte, 
 
 rivieren, 
 vennen  |
| Natuurparameter | vogels |
| HR nr | A229 |
| Factsheet opgemaakt door | 
vennen 
 Natuurparameter 
 vogels 
 HR nr 
 A229 
 Factsheet opgemaakt door 
 M.P. 
 
 Weeber 
 |{column}{column:width=20%}
| !Ijsvogel (www.vogelvisie.nl).jpg|thumbnail! |
| [
 Column
width20%
 Image Added 
www.vogelvisie.nl
] 
 Foto: 
 
 S. 
 Round |{column}{section}

h1. Habitat beschrijving


h3. Algemeen voorkomen

De ijsvogel is in Nederland voornamelijk te vinden op de hoge zandgronden in het oosten en het zuiden. Ze komen voor in het rivierengebied, de Veluwezoom,, Midden Nederland, binnenduinrand [#1]. In de broedtijd worden ze hoofdzakelijk langs zoete wateren aangetroffen. Hier broeden ze lang beken, kleine rivieren, kanalen, vaarten, (fort) grachten, vijvers, plassen en afgravingen [#1]. Het nest wordt gegraven in steile oevers in de wortelkluiten van omgevallen bomen of in zandwallen. Het nest wordt bijvoorkeur boven het water aangelegd [#1]. De aanwezigheid van bomen in het broedgebied wordt op prijs gesteld, maar is niet noodzakelijk. Wat echter wel noodzakelijk is zijn uitkijkposten boven of bij het water in de vorm van takken of riet [#1]. Er lijkt een voorkeur te bestaan voor snelstromende wateren dat helder is, echter wordt er door de ijsvogel ook gebroed langs stagnant en relatief troebel water. Door de snelle afvoer kunnen hoge waterstanden voor vertroebeling zorgen. Dit is ongunstig voor de ijsvogel [#1]. 

Bij voorkeur wordt het nest op een halve meter boven de oever gebouwd met een voorkeurshoogte van de steilwand van 2 meter. Voor de steilwand is er een voorkeur voor leemhoudend zand [#1]. Zandige waterbodems zijn over het algemeen helder, met loss worden deze echter snel troebel [#1]. Sterke peilfluctuaties kunnen potentiële broedplaatsen in oevers ongeschikt maken. Nestingangen liggen bij voorkeur het liefst mogelijk zo hoog mogelijk boven het water, dit maakt predatie door ratten onmogelijk [#1].

Voor het foerageergebied, dat vaak overlapt met het broedgebied, is het nodig dat er een gemiddelde minimale waterdiepte van 10 cm aanwezig is. Er bestaat een voorkeur voor de iets diepere wateren (> 20 - 30 cm). Echte diepe wateren zijn minder geschikt. In het foerageergebied dient een ruime hoeveelheid kleine vis van ca. 7 cm lang aanwezig te zijn. Binnen een straal van 5 km tot het nest wordt er gefoerageerd [#1]. 

h3. Voedselhabitat en strategie

Het dieet van de ijsvogel bestaan hoofdzakelijk uit kleine zoetwatervissen, mar ook waterinsecten behoren hier toe. In het zoute water worden zoutwatervis en aasgarnalen gegeten. Minder vaak worden kreeftachtigen, molluscen, landinsecten of amfibiën gegeten. De vis dient 7 cm en maximaal 10.3 cm groot te zijn om door de ijsvogel te kunnen worden gegeten [#1]. 

h3. Reproductie en migratie

De broedperiode ligt in februari tot augustus. Hierbij is twee broedsels normaal en uitzonderlijk drie broedsels. Gemiddeld worden er 6 tot 7 eieren gelegt in één legsel, die na 19 tot 21 dagen uitgebroed zijn. De jongen kunnen na 23 tot 27 dagen vliegen en enkele dagen hierna zijn ze al onafhankelijk [#1]. 

De migratie vindt plaats van mei tot september. Hierbij blijven de vogels binnen Nederland of trekken naar aangrenzend westelijk Europa. In februari- maart raken de broedplaatsen weer bezet [#1].

h1. Dosis-effect relaties

h4. Stoomdiagram

\\{flowchart}graph[
rankdir=LR]
nodesep=0.5
"node0" [
label = "HGI Nesthabitat IJsvogel | HGI Voedselhabitat IJsvogel | HGI Broedgebied algemeen IJsvogel "
shape = "record"
];
"node3" [
label = "HGI Broedgebied IJsvogel "
shape = "record"
];
"node0":f1-> "node3" [style=italic,label="minimum"]
[
id = 2
];
{flowchart}
\\

\\{flowchart}graph[
rankdir=LR]
nodesep=0.5
"node0" [
label = "Geschiktheid steilwand | Aantal steilwanden per km oever "
shape = "record"
];
"node3" [
label = "HGI Nesthabitat IJsvogel"
shape = "record"
];
"node0":f1-> "node3" [style=italic,label="minimum"]
[
id = 2
];
{flowchart}
\\

\\{flowchart}graph[
rankdir=LR]
nodesep=0.5
"node0" [
label = " Geschiktheid water | Zichtdiepte | Overhangende takken  "
shape = "record"
];
"node3" [
label = "HGI Voedselgebied IJsvogel"
shape = "record"
];
"node0":f1-> "node3" [style=italic,label="gemiddelde"]
[
id = 2
];
{flowchart}
\\

\\{flowchart}graph[
rankdir=LR]
nodesep=0.5
"node0" [
label = " Waterdynamiek | Afstand steilwanden tot water"
shape = "record"
];
"node3" [
label = "HGI Broedgebied algemeen Zwarte stern"
shape = "record"
];
"node0":f1-> "node3" [style=italic,label="gemiddelde"]
[
id = 2
];
{flowchart}
\\

\\{flowchart}graph[
rankdir=LR]
nodesep=0.5
"node0" [
label = " Bodem steilwand | Lengte steil talud | Hoogte steil talud "
shape = "record"
];
"node3" [
label = "Geschiktheid steilwand"
shape = "record"
];
"node0":f1-> "node3" [style=italic,label="geometrisch gemiddelde"]
[
id = 2
];
{flowchart}
\\

\\{flowchart}graph[
rankdir=LR]
nodesep=0.5
"node0" [
label = " Areaal open water | Breedte water | Gemiddelde waterdiepte "
shape = "record"
];
"node3" [
label = "Geschiktheid water"
shape = "record"
];
"node0":f1-> "node3" [style=italic,label="gemiddelde"]
[
id = 2
];
{flowchart}
\\

\\{flowchart}graph[
rankdir=LR]
nodesep=0.5
"node0" [
label = " Bomen op oever | Zitplekken boven het water "
shape = "record"
];
"node3" [
label = "Overhangende takken"
shape = "record"
];
"node0":f1-> "node3" [style=italic,label="gemiddelde"]
[
id = 2
];
{flowchart}
\\

\\{flowchart}graph[
rankdir=LR]
nodesep=0.5
"node0" [
label = " Peilfluctuatie | Overstromingen "
shape = "record"
];
"node3" [
label = "Waterdynamiek"
shape = "record"
];
"node0":f1-> "node3" [style=italic,label="gemiddelde"]
[
id = 2
];
{flowchart}
\\


h4. Dosis-effect relaties

{section}{column:width=50%}
{chart:type=XYline|title=Areaal open water binnen 1 km|xlabel=areaal open water binnen 1 km (ha)|yLabel=HSI |dataDisplay=true|dataOrientation=vertical|legend=false}
|| areaal open water binnen 1 km (ha) || HSI ||
| 0 | 0 |
| 0.5 | 0.4 |
| 1 | 1 |
| 2 | 1 |
{chart}
Referentie: [#1]

{column}{column:width=50%}
{chart:type=XYline|title=Breedte water|xlabel=breedte water (m)|yLabel=HSI |dataDisplay=true|dataOrientation=vertical|legend=false}
|| breedte water (m) || HSI ||
| 0 | 0 |
| 1 | 0 |
| 2 | 1 |
| 3 | 1 |
{chart}
Referentie: [#1]

{column}{section}{section}{column:width=50%}
{chart:type=XYline|title=Lengte steil talud|xlabel=lengte steil talud (m)|yLabel=HSI |dataDisplay=true|dataOrientation=vertical|legend=false}
|| lengte steil talud (m) || HSI ||
| 0 | 0.3 |
| 1.5 | 0.5 |
| 2 | 0.8 |
| 5 | 1 |
| 10 | 1 |
{chart}
Referentie: [#1]

{column}{column:width=50%}
{chart:type=XYline|title=Hoogte steil talud|xlabel= hoogte steil talud (m)|yLabel=HSI |dataDisplay=true|dataOrientation=vertical|legend=false}
|| hoogte steil talud (m) || HSI ||
| 0 | 0 |
| 0.5 | 0 |
| 2 | 1 |
| 3 | 1 |
{chart}
Referentie: [#1]
{column}{section}

{section}{column:width=50%}
{chart:type=bar|title=Aantal steilwanden per km oever|xlabel=aantal steilwanden per km oever (steilwanden/km oever)|yLabel=HSI |dataDisplay=true|dataOrientation=vertical|legend=false}
|| aantal steilwanden per km oever (steilwanden/km oever) || HSI ||
| 0 | 0 |
| 0 - 0.5 | 0.5 |
| 0.5 - 1 | 0.8 | 
| > 1 | 1 |
{chart}
Referentie: [#1]

{column}{column:width=50%}
{chart:type=bar|title=Bodem steilwand|xlabel= bodem steilwand (klassen)|yLabel=HSI |dataDisplay=true|dataOrientation=vertical|legend=false}
|| bodem steilwand (klassen) || HSI ||
| zand | 0.7 |
| leemhoudend zand | 1 |
| zandige klei | 0.7 |
| zuivere klei | 0.3 |
| veen | 0.3 |
{chart}
Referentie: [#1]

{column}{section}{section}{column:width=50%}
{chart:type=bar|title=Peilfluctuatie|xlabel=peilfluctuatie (cm/dag)|yLabel=HSI |dataDisplay=true|dataOrientation=vertical|legend=false}
|| peilfluctuatie (cm/dag) || HSI ||
| < 10 | 1 |
| 10 - 25 | 0.5 |
| > 25 | 0 |
{chart}
Referentie: [#1]

{column}{column:width=50%}
{chart:type=XYline|title=Gemiddelde waterdiepte|xlabel= gemiddelde waterdiepte (cm)|yLabel=HSI |dataDisplay=true|dataOrientation=vertical|legend=false}
|| gemiddelde waterdiepte (cm) || HSI ||
| 0 | 0 |
| 10 | 0.5 |
| 30 | 1 |
| 50 | 1 | 
| 200 | 0.5 |
{chart}
Referentie: [#1]
{column}{section}

{section}{column:width=50%}
{chart:type=bar|title=Overstromingen|xlabel=overstromingen (periode)|yLabel=HSI |dataDisplay=true|dataOrientation=vertical|legend=false}
|| overstromingen (periode) || HSI ||
| mrt - aug | 0 |
| sep - feb | 1 |
| geen | 1 |
{chart}
Referentie: [#1]

{column}{column:width=50%}
{chart:type=XYline|title=Zichtdiepte|xlabel= zichtdiepte (cm)|yLabel=HSI |dataDisplay=true|dataOrientation=vertical|legend=false}
|| zichtdiepte (cm) || HSI ||
| 0 | 0 |
| 0.1 | 0.8 |
| 0.2 | 0.7 |
| 0.4 | 1 |
| 1 | 1 |
{chart}
Referentie: [#1]
{column}{section}

{section}{column:width=50%}
{chart:type=bar|title=Bomen op oever|xlabel=bomen op oever (klassen)|yLabel=HSI |dataDisplay=true|dataOrientation=vertical|legend=false}
|| bomen op oever (klassen) || HSI ||
| aanwezig | 1 |
| afwezig | 0 |
{chart}
Referentie: [#1]

{column}{column:width=50%}
{chart:type=bar|title=Zitplekken boven het water|xlabel= zitplekken boven het water (klassen)|yLabel=HSI |dataDisplay=true|dataOrientation=vertical|legend=false}
|| zitplekken boven het water (klassen) || HSI ||
| aanwezig | 1 |
| afwezig | 0 |
{chart}
Referentie: [#1]
{column}{section}

{section}{column:width=50%}
{chart:type=bar|title=Afstand steilwand tot water|xlabel=afstand steilwand tot water (klassen)|yLabel=HSI |dataDisplay=true|dataOrientation=vertical|legend=false}
|| afstand steilwand tot water (klassen) || HSI ||
| 0 - 10 | 1 |
| 10 - 200 | 0.2 |
| > 200 | 0 |
{chart}
Referentie: [#1]
{column}{column:width=50%}
{column}{section}

h3. Ornithologisch Basisregister [#2]

|| ecotoop-gebied || nest || voedsel || 
| open water | ++  | ++ |
| rietvegetaties |  |   |
| ruigten |   | + |
| zandige, open ruigten en pioniersvegetaties |   |   |
| heide stuifzand, veen, open duin |  |   |
| grasland |  |   |
| akkers |  |   |
| struwelen |   |   |
| bos | + |   |
| bebouwd gebied |   |   |
| open gebied |  |   |

Het nest wordt gemaakt in holten in de bodem.

Het voedsel wordt onder water gezocht.

De bepalende factor van voorkomen is de aanwezigheid van schoon water, liefst stromend, en steile oevers en/of grote wortelkluiten.


h1. Onzekerheid en validatie

(!) Deze rekenregels zijn niet gevalideerd.

Deze rekenregels zijn opgesteld aan de hand van een literatuuronderzoek [#1].

h1. Toepassingsgebied

Deze rekenregels zijn opgesteld voor de ijsvogel en zijn van toepassing op het bepalen van het potentieel broedgebied van deze soort nabij Rijkswateren [#1]. In Nederland vormen beken en kleine stromen op de hoge zandgronden in oost- en zuid Nederland het belagrijkste broedgebied van de IJsvogel. Beken vormen echter geen onderdeel van dit model. Vaarten, kanalen, rivieren en vergelijkbare wateren dienen als uitgangspunt voor dit model [#1].  

h1. Voorbeeld project

Niet aanwezig

h1. Referenties

1 {anchor:1} Van der Winden, J., Dirksen, S., Poot, M.J.M., 1996 . HSI-modellen voor 15 oevergebonden broedvogelsoorten. Ministerie van verkeer en waterstaat, Dienst weg en watebrouwkunde, Bureau Waardenburg, februari 1996
2 {anchor:2} Sierdsema, H. Broedvogels en beheer. Staatsbosbeheer.SOVON. 
Round 
Habitat beschrijving
Algemeen voorkomen (leef- en broedgebied)
De ijsvogel is in Nederland voornamelijk te vinden op de hoge zandgronden in het oosten en het zuiden. Ze komen voor in het rivierengebied, de Veluwezoom, Midden Nederland, maar zijn ook aangetroffen langs de binnenduinrand #1. 
In de broedtijd worden ze hoofdzakelijk langs zoete wateren aangetroffen. Hier broeden ze langs beken, kleine rivieren, kanalen, vaarten, (fort-) grachten, vijvers, plassen en afgravingen. Het nest wordt gegraven in steile oevers in de wortelkluiten van omgevallen bomen of in zandwallen. Bij voorkeur wordt het nest op een halve meter boven de oever gebouwd met een voorkeurshoogte van de steilwand van 2 meter of hoger. Voor de steilwand is er een voorkeur voor leemhoudend zand. Sterke peilfluctuaties kunnen potentiële broedplaatsen in oevers ongeschikt maken. Hoewel de aanwezigheid van bomen in het broedgebied niet noodzakelijk is, zijn uitkijkposten boven of bij het water in de vorm van takken of riet dat wel #1. 
Voedselhabitat en strategie
Voor het foerageergebied, dat vaak overlapt met het broedgebied, is het nodig dat er een gemiddelde minimale waterdiepte van 10 cm aanwezig is. Er bestaat een voorkeur voor de iets diepere wateren (> 20 – 30 cm). Echt diepe wateren zijn minder geschikt. Het dieet van de ijsvogel bestaat hoofdzakelijk uit kleine zoetwatervissen, maar ook waterinsecten behoren hier toe. In het zoute water worden zoutwatervis en aasgarnalen gegeten. Minder vaak worden kreeftachtigen, mollusken, landinsecten of amfibieën gegeten. Maar over het algemeen kan gesteld worden dat in het foerageergebied een ruime hoeveelheid kleine vis van ca. 7 cm lang aanwezig dient te zijn. Binnen een straal van 5 km tot het nest wordt er gefoerageerd #1. 
Samenhangend met het dieet van de ijsvogel, lijkt deze vogel een voorkeur te hebben voor snelstromende wateren die helder zijn, echter, de ijsvogel wordt ook langs stagnant en relatief troebel water aangetroffen. Zandige waterbodems (inherent aan het voorkomen van de ijsvogel op de hoge zandgronden) hebben over het algemeen helder water, maar met loss worden deze echter snel troebel. Verder kan een snelle waterafvoer (resuspensie) ook voor vertroebeling zorgen #1. 
Reproductie en migratie
De broedperiode is tussen februari en augustus. Hierbij zijn twee broedsels de standaard. Gemiddeld worden er 6 tot 7 eieren gelegd in één legsel, die na 19 tot 21 dagen uitgebroed zijn. De jongen kunnen na 23 tot 27 dagen vliegen en enkele dagen hierna zijn ze al onafhankelijk #1. 
De migratie vindt plaats van mei tot september. Hierbij blijven de vogels binnen Nederland of trekken naar aangrenzend westelijk Europa. In februari- maart raken de broedplaatsen weer bezet #1.
Dosis-effect relaties
Stoomdiagram
















Dosis-effect relaties
 Section
 Column
width50%
 Chart
dataDisplaytrue
legendfalse
xlabelareaal open water binnen 1 km (ha)
dataOrientationvertical
titleAreaal open water binnen 1 km
typeXYline
yLabelHSI
 areaal open water binnen 1 km (ha) 
 HSI 
 0 
 0 
 0.5 
 0.4 
 1 
 1 
 2 
 1 
Referentie: #1
 Column
width50%
 Chart
dataDisplaytrue
legendfalse
xlabelbreedte water (m)
dataOrientationvertical
titleBreedte water
typeXYline
yLabelHSI
 breedte water (m) 
 HSI 
 0 
 0 
 1 
 0 
 2 
 1 
 3 
 1 
Referentie: #1
 Section
 Column
width50%
 Chart
dataDisplaytrue
legendfalse
xlabellengte steil talud (m)
dataOrientationvertical
titleLengte steil talud
typeXYline
yLabelHSI
 lengte steil talud (m) 
 HSI 
 0 
 0.3 
 1.5 
 0.5 
 2 
 0.8 
 5 
 1 
 10 
 1 
Referentie: #1
 Column
width50%
 Chart
dataDisplaytrue
legendfalse
xlabelhoogte steil talud (m)
dataOrientationvertical
titleHoogte steil talud
typeXYline
yLabelHSI
 hoogte steil talud (m) 
 HSI 
 0 
 0 
 0.5 
 0 
 2 
 1 
 3 
 1 
Referentie: #1
 Section
 Column
width50%
 Chart
dataDisplaytrue
legendfalse
xlabelaantal steilwanden per km oever (steilwanden/km oever)
dataOrientationvertical
titleAantal steilwanden per km oever
typebar
yLabelHSI
 aantal steilwanden per km oever (steilwanden/km oever) 
 HSI 
 0 
 0 
 0 - 0.5 
 0.5 
 0.5 - 1 
 0.8 
 > 1 
 1 
Referentie: #1
 Column
width50%
 Chart
dataDisplaytrue
legendfalse
xlabelbodem steilwand (klassen)
dataOrientationvertical
titleBodem steilwand
typebar
yLabelHSI
 bodem steilwand (klassen) 
 HSI 
 zand 
 0.7 
 leemhoudend zand 
 1 
 zandige klei 
 0.7 
 zuivere klei 
 0.3 
 veen 
 0.3 
Referentie: #1
 Section
 Column
width50%
 Chart
dataDisplaytrue
legendfalse
xlabelpeilfluctuatie (cm/dag)
dataOrientationvertical
titlePeilfluctuatie
typebar
yLabelHSI
 peilfluctuatie (cm/dag) 
 HSI 
 < 10 
 1 
 10 - 25 
 0.5 
 > 25 
 0 
Referentie: #1
 Column
width50%
 Chart
dataDisplaytrue
legendfalse
xlabelgemiddelde waterdiepte (cm)
dataOrientationvertical
titleGemiddelde waterdiepte
typeXYline
yLabelHSI
 gemiddelde waterdiepte (cm) 
 HSI 
 0 
 0 
 10 
 0.5 
 30 
 1 
 50 
 1 
 200 
 0.5 
Referentie: #1
 Section
 Column
width50%
 Chart
dataDisplaytrue
legendfalse
xlabeloverstromingen (periode)
dataOrientationvertical
titleOverstromingen
typebar
yLabelHSI
 overstromingen (periode) 
 HSI 
 mrt - aug 
 0 
 sep - feb 
 1 
 geen 
 1 
Referentie: #1
 Column
width50%
 Chart
dataDisplaytrue
legendfalse
xlabelzichtdiepte (cm)
dataOrientationvertical
titleZichtdiepte
typeXYline
yLabelHSI
 zichtdiepte (cm) 
 HSI 
 0 
 0 
 0.1 
 0 
 0.2 
 0.7 
 0.4 
 1 
 1 
 1 
Referentie: #1
 Section
 Column
width50%
 Chart
dataDisplaytrue
legendfalse
xlabelbomen op oever (klassen)
dataOrientationvertical
titleBomen op oever
typebar
yLabelHSI
 bomen op oever (klassen) 
 HSI 
 aanwezig 
 1 
 afwezig 
 0 
Referentie: #1
 Column
width50%
 Chart
dataDisplaytrue
legendfalse
xlabelzitplekken boven het water (klassen)
dataOrientationvertical
titleZitplekken boven het water
typebar
yLabelHSI
 zitplekken boven het water (klassen) 
 HSI 
 aanwezig 
 1 
 afwezig 
 0 
Referentie: #1
 Section
 Column
width50%
 Chart
dataDisplaytrue
legendfalse
xlabelafstand steilwand tot water (klassen)
dataOrientationvertical
titleAfstand steilwand tot water
typebar
yLabelHSI
 afstand steilwand tot water (klassen) 
 HSI 
 0 - 10 
 1 
 10 - 200 
 0.2 
 > 200 
 0 
Referentie: #1
 Column
width50%
Ornithologisch Basisregister #2
 ecotoop-gebied 
 nest 
 voedsel 
 open water 
 ++ 
 ++ 
 rietvegetaties 
 
 
 ruigten 
 
 + 
 zandige, open ruigten en pioniersvegetaties 
 
 
 heide stuifzand, veen, open duin 
 
 
 grasland 
 
 
 akkers 
 
 
 struwelen 
 
 
 bos 
 + 
 
 bebouwd gebied 
 
 
 open gebied 
 
 
Het nest wordt gemaakt in holten in de bodem.
Het voedsel wordt onder water gezocht.
De bepalende factor van voorkomen is de aanwezigheid van schoon water, liefst stromend, en steile oevers en/of grote wortelkluiten.
Onzekerheid en validatie
(warning) Deze rekenregels zijn niet gevalideerd.
Deze rekenregels zijn opgesteld aan de hand van een literatuuronderzoek #1.
Toepassingsgebied
Vaarten, kanalen, rivieren en vergelijkbare wateren op de hoge zandgronden in Nederland dienen als uitgangspunt voor dit model #1. Beken vormen geen onderdeel van dit model.
Voorbeeld project
Niet aanwezig
Referenties
1 
 Anchor
1
1
 Van der Winden, J., Dirksen, S., Poot, M.J.M., 1996 . HSI-modellen voor 15 oevergebonden broedvogelsoorten. Ministerie van verkeer en waterstaat, Dienst weg en watebrouwkunde, Bureau Waardenburg, februari 1996
 2 
 Anchor
2
2
 Sierdsema, H. Broedvogels en beheer. Staatsbosbeheer.SOVON. 1995