Schedefonteinkruid - Potamogeton pectinatus
Algemeen
Algemene kenmerken |
|
|---|---|
Naam soort(en)groep |
Schedefonteinkruid |
Regio |
Alle continenten en klimaatsystemen |
Watersysteem |
Ondiepe meren, beken, estuaria |
Factsheet opgemaakt door |
M. van Oorschot |
Schedefonteinkruid. Bron: #1
Habitatbeschrijving
Schedefonteinkruid komt voor in europa, Azië en Noord-Amerika en verspreid in Afrika, Australië en Nieuw Zeeland #5.
Schedefonteinkruid is een waterplant die met draadvormoge steel die gaffelvormig is vertakt een lengte van 3 meter kan halen. De bladeren zijn grasachtig, lijnvormig en veelal 1-4 mm breed. Het is een overblijvende plant die in ons land in het algemeen overwinterd via knolletjes aan het wortelstelsel van de wortelstok. De plant kan ook bovengronds overwinteren, maar dit vindt alleen in de relatief kleine en beschutte wateren plaats #5.
Schedefonteinkruid wordt aangetroffen in ondiep water van allerlei type wateren, van matig voedselrijk tot zeer voedselrijk, van zoet tot brak en van stagnant tot zwak stromend #5. Populaties komen voor in rivieren, oude strangen, kleiputten, zandwinplassen, grindgaten, kanalen, grachten, weteringen, sloten, plassen, meren en kreken #5. In West-Nederland is schedefonteinkruid vrij algemeen. Schedefonteinkruid is een belangrijke voedselplant voor watervogels. De bladeren en zaden worden veel gegeten door meerkoet, wilde eend en knobbelzwaan. De wortelknolletjes in de waterbodem vormen een belangrijke voedselbron voor de kleine zwaan tijdens de migratie (#1,#2). Vissen zetten hin eieren op deze waterplant af en ze vervullen voor voor jonge vissen een kraamkamerfunctie door dekking te bieden tegen predatoren #1. Ook veel macrofauna zijn gebonden aan waterplantenvegetaties, wat weer als voedsel dient voor vissen. De plant zelf wordt ook gegeten, bijvoorbeeld kolblei (Abramis bjoerkna), kroeskaper (Carassius carassius) en blankvoorn (Rutilus rutilus) dient de plant als aanvulling op het hoofdmenu #5.
In juli-augustus is de hoeveelheid bovengrondse biomassa van de schedefonteinkruid maximaal. in de periode juni- september komt schedefonteinkruid tot bloeien. Om dit moment vindt ook de vruchtzetting plaats. Schedefonteinkruid kan zich vooral in dynamische milieu's sterk vegatief uitbreiden #5.
Dosis-effect relaties
Logistisch regressie model voor het IJsselmeergebied
De dosis-effect relaties zijn afkomstig van het logistisch regressie model Macromij (#3). Dit regressie model is gebaseerd op meetgegevens uit de Veluwerandmeren. Omdat in het Markermeer diepere delen voorkomen dan in de Veluwerandmeren is een begrenzing gesteld aan de uitkomsten van het model (0.2 tot 3.5 m).
In Macromij wordt de kans op het voorkomen van P. pectinatus als volgt berekend:
P_ P. pectinatus= exp(-0.015+-0.046*wa+1.4*tur+-0.0046*fe+-0.16* se+ (-0.43*tur)^2+0.0095*wa*tur+0.000043*wa*fe+ 0.0008*wa*se+0.0018*tu*fe+0.000083*fe*se+-0.000022*wa*tur*fe+-0.00000068*wa*fe_se 0.00000023*wa*tur*fe*se)
HGI P. pectinatus= (P_ P. pectinatus / (1+P_ P. pectinatus)) als de waterdiepte tussen 0.2 en 3.5 meter is.
Wa = waterdiepte (cm)
Tur = troebelheid (1/m)
Fe = strijklengte (m)
Se = sediment, percentage organisch stof, a.d.v. bodemkaart
Als maat voor de troebelheid wordt de licht extinctie genomen, welke wordt berekend met de volgende formule volgens Scheffer (1998) (#4):
troebelheid = 0.81 + 0.016 chlorophyll-a + 0.46/Zs0.5
Zs = Secchi depth (m)
chlorophyll-a (μg/L)
Standplaats model voor rivieren, getijdewateren, meren, plassen en kanalen
stroomsnelheid (m/s) |
HGI |
|---|---|
<0.3 |
1 |
0.3 - 0.4 |
0.7 |
0.4 - 0.5 |
0.3 |
>0.5 |
0 |
Referentie: #5
waterdiepte (m) |
HGI |
|---|---|
<20 |
0 |
20 - 60 |
1 |
60 - 100 |
0.8 |
100 - 150 |
0.5 |
150 - 200 |
0.2 |
>200 |
0 |
Referentie: #5
NB. Hier komt schedefonteinkruid alleen optimaal tot ontwikkeling in geexponeerde locaties. Op luwe lokiaties
onwikkelen zich oevervegetaies met mattenbies en riet.
Referentie: #5
NB. Dit model loopt tot 1000 mg/l chloridegehalte omdat dit model ontwikkeld is voor een voorspelling voor schedfonteinruid in de zoete en licht brakke wateren.
orthofosfaatgehalte (mg P/L) |
standplaatskwaliteit |
HGI |
|---|---|---|
<0.03 |
marginaal |
0 |
0.03-0.08 |
matig |
0.5 |
0.09-0.l5 |
suboptimaal |
0.8 |
0.16 -0.25 |
optimaal |
1 |
0.26 - 0.50 |
matig |
0.5 |
>0.50 |
marginaal |
0 |
Referentie: #5
NB. Watervegetaties met schedefonteinkruid komen met name voor in voedselrijke tot zeer voedselrijek wateren. De gemiddelde waarde van orthofosfaat waarbij schedefonteinkruid wordt aangetroffen is 0.25 mg P/L.
Toepasbaarheid
Deze dosis-effect relaties zijn toepasbaar op zoete wateren in Nederland, met name ondiepe meren.
Validatie
De rekenregels zijn gecalibreerd op het Veluwemeer en gevalideerd op Wolderwijd, Drontermeer, Eemmeer en IJmeer. De goodness of fit van aarvederkruid is per meer uitgedrukt in een AUC waarde en percentage van aanwezigheid in de opnamen, a betekent afwezig (#3).
Meer |
AUC-waarde |
Percentage aanwezigheid |
|---|---|---|
Veluwemeer |
0.85 |
18 |
Wolderwijd |
0.77 |
17 |
Drontermeer |
0.76 |
25 |
Eemmeer |
0.62 |
6 |
IJmeer |
0.62 |
11 |
Voorbeeldproject
Deze rekenregels zijn tot op heden nog niet toegepast in een project.
Referenties
1http://nl.wikipedia.org/wiki/Schedefonteinkruid
2http://wilde-planten.nl/schedefonteinkruid.htm
3 Van den Berg M.S., W. Joosse & H. Coops (2003) A statistical model predicting the occurrence and dynamics of submerged macrophytes in shallow lakes in the Netherlands. Hydrobiologia 611:623. Download artikel
4 Scheffer, M., 1998, Ecology of Shallow Lakes. Chapman and Hall, London, 357 pp.
5 Duel, H., Specken, B., 1994, Standplaatsmodel Schedefonteinkruid: een model voor het analyseren van de standplaatskwaliteit van wateren voor vegetaties met schedefonteinkruid (Potamogeton pectinatus). INRO-TNO, Afdeling Planning, Delft, februari 1994
