Overzicht van objecten t.b.v. een nieuwe NHI oppervlaktewaterschematisatie, in het bijzonder voor LHM
Het uitgangspunt voor een nieuw te bouwen versie van het Landelijk Hydrologisch Model (LHM) is dat een nieuwe landsdekkende schematisatie van het oppervlaktewater wordt gemaakt, die zoveel mogelijk is opgebouwd uit actuele bouwstenen uit het regionale waterbeheer beschikbaar in DAMO / HyDAMO. Hierdoor kunnen regionale data en kennis optimaal worden benut, ook in landelijke beleidsanalyses op het gebied van waterkwaliteit en beschikbaarheid van zoetwater. De focus bij de modelbouw ligt op het gebruik van data van oppervlaktewater dat actief door de waterschappen en Rijkswaterstaat wordt beheerd, en daarmee op gebruik van gegevens die wel beschikbaar zijn bij de waterbeheerders. Waar geen, of niet tijdig informatie beschikbaar is of geleverd kan worden door de waterbeheerder zal bij de de opbouw van het landelijke model worden teruggevallen op meer algemene gebiedskenmerken of bestaande landelijke modelschematisaties. Voor de kleinste waterlopen (greppels, kleinere slootjes, etc.) zal per definitie grotendeels worden teruggevallen op algemene kennisregels en vuistregels.
Door bij de nieuwe schematisatie zoveel mogelijk gebruik te maken van de gestandaardiseerde database op basis van DAMO wordt het mogelijk om de modelschematisatie af te leiden met behulp van standaard scripts, op vergelijkbare wijze als D-HyDAMO scripts worden ingezet om modellen in D-HYDRO (D-Flow FM) te genereren. Hierdoor kunnen schematisaties op herleidbare en herhaalbare wijze worden gegenereerd voor zowel landelijke als regionale toepassingen, en wordt een duurzaam proces van terugkoppeling mogelijk gemaakt, waarbij meldingen t.a.v. data kwaliteit direct kunnen terugvloeien naar de bronhouder (in plaats van de modeleigenaar). Op deze wijze kan ook op lange termijn de kwaliteit van de regionale en landelijke modeltoepassingen blijven verbeteren en neemt het draagvlak voor modeltoepassingen toe, conform het gedachtengoed in het NHI.
Onderstaande tabel geeft een selectie weer van de DAMO objecten die noodzakelijk of gewenst zijn voor het opbouwen van een nieuwe oppervlaktewaterschematisatie en parameterisatie in het LHM. Doorklikken op het object leidt je naar een pagina waarop beschreven is welke attributen exact gebruikt worden. Onder de eerste tabel is nog een tabel opgenomen voor gewenste informatie die niet via DAMO geleverd kan worden. Voorbeelden zijn informatie over de routing van water, reeds afgeleide QH of QV-relaties, gevalideerde tijdreeksen op bekende locaties (meetlocaties, lozingspunten, randvoorwaarden) t.b.v. model invoer of model validatie, en reeds afgeleide verdeelsleutels op splitsingen. Daarnaast zijn gevalideerde hydrodynamische modellen gewenst ten behoeve van modelvalidatie of als achtervang voor informatie die niet via DAMO aangeboden kan worden. Voor deze extra datasets is onderaan deze pagina een aparte aanleverprocedure beschreven.
Tijdens de modelbouw zijn momenten voorzien waarin naar de waterbeheerders die gegevens hebben aangeleverd wordt teruggekoppeld hoe de informatie is gebruikt in de modelbouw. Daarbij zijn er mogelijkheden om eventuele verkeerde interpretatie van de aangeleverde gegevens te corrigeren.
Toelichting onderstaande tabel: de kolom 'prioriteit' geeft aan welke informatie de hoogste prioriteit heeft voor de opbouw van het nieuwe LHM. Dit geldt in ieder geval voor de actief beheerde waterlopen, zeg het primaire watersysteem. Voor secundaire systemen is de prioriteit afhankelijk van de rol van deze watergangen in de beheerpraktijk van wateraanvoer/afvoer routering. Het belang van deze waterlopen, en daarmee het belang van het aanleveren van informatie hiervoor, verschilt van gebied tot gebied en kan iedere waterbeheerder zelf het beste inschatten. In principe geldt ook hier: beschikbare gegegevens zijn zeer welkom, er hoeft geen data verzamelingsactie opgetuigd te worden voor gegevens (bijvoorbeeld bepaalde attributen) die niet beschikbaar zijn. Voor zogenaamde tertiare systemen is de prioriteit voor LHM minder tot niet van belang, aangezien de schematisatie van deze kleinere watergangen per definitie 'gelumped' (sterk vereenvoudigd) zal worden; hiervoor zal in de modellering ook terug gegrepen worden naar standaard tabellen.
Voor een compleet overzicht van het DAMO datamodel wordt verwezen naar de website van het Waterschapshuis.
Object | Geometrie | Bron | DAMO definitie | vereist voor LHM | LHM toelichting | prioriteit |
|---|---|---|---|---|---|---|
| AfsluitMiddel | Punt | DAMO | Een beweegbare constructie met als doel een waterkerende functie te kunnen vervullen. | indien beschikbaar | Bepalend voor mogelijkheid tot doorstroming in de routing | middel |
| AfvoergebiedAanvoergebied | Vlak | DAMO | Een gebied begrensd door (stroom)scheidingen, waaruit beschouwd vanuit het afvoerpunt het water van dat gebied afstroomt of via bemaling getransporteerd wordt naar het desbetreffende afvoerpunt. Het afvoerpunt is vaak een zee of meer en de afvoer wordt vaak gerealiseerd door een waterloop. Dit kan een afvoergebied zijn (verzameling van peilgebieden) die via een gemeenschappelijk punt hun water lozen/ontvangen op een hoofdsysteem. Dit kan ook een KRW deelstroomgebied zijn. | ja | Bepalend voor een goede modellering en validatie van water aan- en afvoerroutering | hoog |
| DuikerSifonHevel | Lijn | DAMO | Een kokervormige constructie van het type; duiker, sifon of hevel | indien beschikbaar | Bepalend voor stromingsweerstand (Qh-relatie) en afsluitmogelijkheid van hydrologische verbinding | laag |
| Gemaal | Punt | DAMO | Een gemaal dient in principe om water van een laag peil naar een hoog peil te brengen, waarvan de noodzaak kan liggen in wateroverschot aan de lage kant (afvoer) of in waterbehoefte in het gebied aan de hoge kant (aanvoer). | ja | Bepalend voor aan en/of afvoerfunctie en opmaling/onderbemaling | hoog |
| HydrologischeRandvoorwaarde | Geen | DAMO | Bovenstroomse of benedenstroomse randvoorwaarde (waterstand/afvoer) | ja | Noodzakelijk voor externe randen van het model | hoog |
| HydroObject | Lijn | DAMO | Samenhangend geheel van vrij aan het aardoppervlak voorkomend water, met de daarin aanwezige stoffen, alsmede de bijbehorende bodem, oevers en, voor zover uitdrukkelijk aangewezen krachtens deze wet, drogere oevergebieden, alsmede flora en fauna. (Definitie volgens de waterwet) | ja | Waterloop, fungeert als bergings- en routingcomponent in het LHM model. T.a.v. de bijbehorende profieldefinitie geldt dat aanlevering nodig is van ten minste één van de twee profiel-opties: gemeten (ProfielGroep) of genormaliseerd (NormGeparamProfiel) | hoog |
| HydroObject_NormGP | Geen | Koppelt het hydro-object aan een NormGeparamProfiel object | indien beschikbaar | Koppeling toe te passen indien er geen gemeten profiel beschikbaar is om de waterloop te beschrijven. Profiel informatie levert input voor bepaling nat oppervlak-volume relatie, hydraulische weerstand en/of Qh-relatie. | hoog | |
| GrondwaterInfoLijn | Geen | DAMO | Informatie voor grondwatermodel (natte omtrek, intree/uittreeweerstand en bodembreedte) | indien beschikbaar | Ter verbetering interactie grondwater-oppervlaktewater | laag |
| GrondwaterKoppelLijn | Lijn | DAMO | Ruimtelijke ligging van grondwater info lijn | alleen indien grondwaterinfolijn aangeleverd | Ter verbetering interactie grondwater-oppervlaktewater | laag |
| KunstwerkOpening | Geen | DAMO | Een doorstroomopening van een kunstwerk. | indien beschikbaar | Tbv bepaling doorvoer capaciteit kunstwerk | middel |
| LateraleKnoop | Punt | DAMO | Afvoer of aanvoer vanuit afvoergebied of aanvoergebied. | ja | Uitwisselingslocatie voor aan/afvoergebieden, o.a. met Rijkswater | hoog |
| Meetlocatie | Punt | DAMO | De aanduiding van de plaats waar een meting is verricht of waarvoor een Monitoringprogramma is opgesteld. | ja | Tbv model validatie en/of sturing | hoog |
| MeetwaardeActiewaarde | Geen | DAMO | Tabel met een reeks van meetwaarden (doelvariabele) en actiewaarden (stuurvariabele) in getallenparen, geclusterd op basis van ID. | indien relevant (sturing) | Tbv model validatie en/of sturing | middel/laag |
| NormGeparamProfiel | Geen | DAMO | Genormaliseerd/gestandaardiseerd doorsnede van een object in lengterichting, in dwarsrichting of langs een verticaal, waarbij kenmerken van het object langs de doorsnede worden vastgelegd. Begrip Profielweergave. weergave van een dwars-/lengte-/geotechnisch profiel | indien beschikbaar | Identifier toe te passen indien er geen gemeten profiel beschikbaar is om de waterloop te beschrijven. Indien een waterloop niet gekoppeld is aan een gemeten profiel en ook niet aan een normaliseerd profiel zullen in de modelbouw kentallen gebruikt worden | hoog |
| NormGeparamProfielWaarde | Geen | DAMO | Een waarde horende bij NormGeparamProfiel | indien beschikbaar | Profiel informatie levert input voor bepaling nat oppervlak-volume relatie, hydraulische weerstand en/of Qh-relatie. | hoog |
| PeilafwijkingGebied | Vlak | DAMO | Een ontheffing die van toepassing is voor een afgebakend gedeelte van het oppervlaktewater waarvoor een van het vigerende peilbesluit afwijkende waterstand wordt nagestreefd. | ja | Routing info tbv modelbouw en koppeling streefpeil | hoog |
| PeilgebiedPraktijk | Vlak | DAMO | Een gebied, waar in de praktijk één oppervlaktewaterregime wordt nagestreefd (Eigen). Per peilgebied worden één of meerdere peilen geregistreerd die gelden voor het peilbeheer in de praktijk. Deze zijn meestal seizoensgebonden. Voorbeelden van soorten peilen zijn: flexibel peil, vast peil, zomerpeil, winterpeil. | ja | Routing info tbv modelbouw en koppeling streefpeil | hoog |
| PeilgebiedVigerend | Vlak | DAMO | Een gebied, waar één oppervlaktewaterregime is vastgesteld door het algemeen bestuur volgend uit de waterwet, is gepubliceerd, en wordt nagestreefd. | alleen indien PeilgebiedPraktijk niet beschikbaar is | Info tbv modelbouw en koppeling streefpeil | hoog |
| Pomp | Geen | DAMO | Werktuig dat door middel van een verschil in druk vloeistoffen of gassen verplaatst. | ja | Tbv aan/afvoercapaciteiten, routing en sturing | hoog |
| ProfielGroep | Geen | DAMO | Gemeten doorsnede van een object in lengterichting, in dwarsrichting of langs een verticaal, waarbij kenmerken van het object langs de doorsnede worden vastgelegd | indien beschikbaar, voorkeur boven genormaliseerd profiel | Identifier toe te passen indien een gemeten profiel beschikbaar is om de waterloop te beschrijven. | hoog |
| ProfielLijn | 3D Lijn | DAMO | onderdeel van een profielgroep | onderdeel van profielgroep | Profiel informatie levert input voor bepaling nat oppervlak-volume relatie, hydraulische weerstand en/of Qh-relatie. | hoog |
| ProfielPunt | Punt | DAMO | onderdeel van een profiellijn | onderdeel van profielgroep | Zie profielgroep | hoog |
| RegelMiddel | Geen | DAMO | Een beweegbaar onderdeel van een kunstwerk met als doel een regulerende functie te kunnen vervullen. | indien beschikbaar | Tbv bepaling doorvoercapaciteit kustwerk en sturing /routing | middel |
| RuwheidProfiel | Geen | DAMO | onderdeel van profielgroep | Ruwheidprofiel informatie levert input voor bepaling hydraulische weerstand of Qh-relatie | hoog | |
| Sluis | Punt | DAMO | Een kunstmatige, beweegbare waterkering die de verbinding tussen twee wateren kan afsluiten of openstellen en daartoe van deuren of schuiven is voorzien. | indien beschikbaar | Tbv regulering doorstroming en evt. bepaling hydraulische weerstand of Qh-relatie | middel |
| Streefpeil | Geen | DAMO | In een peilgebied/peilafwijking nagestreefd peil (veelal voor een bepaalde periode). | ja | Tbv regulering peilbeheer | hoog |
| Sturing | Geen | DAMO | Object waarin de sturing is gedefinieerd voor objecten die gestuurd kunnen worden zoals pompen, duiker/sifon/hevel en afsluitmiddelen. | indien beschikbaar | Gewenst aangezien nieuwe LHM conceptualisatie conditionele sturingsregels kan opnemen | laag |
| Stuw | Punt | DAMO | Vaste of beweegbare constructie die dient om het peil bovenstrooms van de constructie te verhogen c.q. te regelen. | ja | Tbv bepaling Qh-relatie of mogelijk directe opname in modelschematisatie | hoog |
Relaties tussen objecten
Aanbieden databestanden voor overige gegevens
Voor de bouw van een LHM schematisatie zijn meer gegevens gewenst dan de mogelijkheden die DAMO biedt. Onderstaande tabel geeft aan welke datasets ook relevant zijn.
Gegeven | Vorm | Toe te leveren | Beschrijving |
Q(h)-relaties | Vrij (met korte toelichting) | Indien beschikbaar | Worden soms afgeleid voor grondwatermodelleringen. Bij voorkeur gekoppeld aan globalid van bijbehorende HyDAMO objecten (hydroObject) |
Q(V)-relaties | Vrij (met korte toelichting) | Indien beschikbaar | Worden soms afgeleid voor grondwatermodelleringen. Bij voorkeur gekoppeld aan globalid van bijbehorende HyDAMO objecten (hydroObject) |
Verdeelsleutels | Vrij (met korte toelichting) | Indien beschikbaar | Waterverdeling op splitingspunten in diverse omstandigheden. Bij voorkeur gekoppeld aan globalid van bijbehorende HyDAMO objecten (hydroObject) |
Routing informatie | Vrij (met korte toelichting) | Indien beschikbaar | Informatie over afwatering tussen peilgebieden of afwateringsgebieden. |
Specifieke afvoeren of maatgegevend afvoeren | Shape | Indien beschikbaar | Afvoeren in waterlopen. |
| Lozingspunten | Shape | Indien beschikbaar | Laterale lozing op oppervlaktewater voor geheel achterliggend rioleringsgebied (t.b.v. urban runoff modellering in LHM). Liefst conform DAMO object Lozingspunt |
Hydrodynamische modellen | SOBEK2/D-HYDRO/3Di | Indien beschikbaar | Voor validatie van het LHM (m.n. normale en droge situaties) of aanvullende informatie voor de schematisatie. |
Tijdreeksen voor validatie | Excel, CSV of FEWS-PI (bestanden), FEWS-webservice, Wiski export bestanden, KiWIS webservice | Indien beschikbaar | Equidistante gevalideerde meetreeksen. |
| Informatie (tijdreeksen) over doorspoeling | Excel, CSV, doc | Indien beschikbaar | Equidistante reeksen evt. toelichting op conditionele voorwaarden (uit de praktijk). Bij voorkeur gekoppeld aan globalid van bijbehorende HyDAMO objecten (hydroObject) |
| Informatie over (industriele) onttrekkingen en/of lozingen | Excel, CSV, (doc) | Indien beschikbaar | Tijdreeksen en vaste waarden met toelichting (naam, doel, periodiciteit, condities etc). Bij voorkeur gekoppeld aan globalid van bijbehorende HyDAMO objecten (hydroObject) |
Tijdreeksen buitenlandse aanvoeren | Excel, CSV of FEWS-PI (bestanden), FEWS-webservice, Wiski export bestanden, KiWIS webservice | Indien relevant en beschikbaar | Equidistante gevalideerde meetreeksen. |
Locaties van tijdreeksen | Excel, CSV of FEWS-PI | Indien relevant en beschikbaar | Gekoppeld via een id aan de tijdreeksen. Bij voorkeur via het HyDAMO object Meetlocatie. |
Waterschappen kunnen dit soort data aanbieden / uploaden via het Deltares portaal: https://deltares.thegood.cloud. Hiervoor moet een verzoek worden ingediend bij de beheerder bij Deltares, Erik de Rooij.
Ieder Waterschap ontvangt dan een eigen share link met wachtwoord, dat ze brengt naar de Deltares upload portaal. Hier kan dan de DAMO data geüpload dan wel gedownload worden.
Antwoorden op veelgestelde vragen
Laterale knopen
Vraag: Wat wordt gedaan met de Laterale knopen ?
Zijn die nodig om aan te geven waar polders lozen op de boezem ? En wat als een waterschap veel relatief kleine afwateringseenheden onderkent (en dus veel Laterale Knopen)
Antwoord: Het object LateraleKnoop is gekoppeld aan het object AfvoergebiedAanvoergebied. Hiermee kan worden vastgelegd waar gebieden uit AfvoergebiedAanvoergebied op het oppervlaktewater lozen, en ook waar deze gebieden water uit ontvangen. Bij de modelschematisatie zullen beide objecten worden gebruikt om de routing van water te bepalen door het watersysteem.
M.a.w. woorden dit is nodig om aan te geven waar de polders op de boezem lozen, maar ook waar de polders water inlaten uit de boezem.
In de LHM schematisatie zal naar verwachting niet het detailniveau van de door de waterschappen genoemde afwateringseenheden worden gebruikt, maar eerder van samengestelde afwateringseenheden in vrij afwaterende gebieden en peilvakken of samengestelde peilvakken in peilbeheerste gebieden. Welk schaalniveau precies gebruikt kan worden is nu nog niet duidelijk. Dat hangt af van de data die wordt geleverd en de performance van het nieuwe rekenhart van de oppervlaktewatermodule. Daarnaast is het ook niet de bedoeling dat delen van Nederland heel gedetailleerd zijn en andere delen heel grof.
Voor toelevering kan worden aangehouden dat we het schaalniveau vragen dat de waterschappen zelf gebruiken, waarbij het prettig is als dat bij het opstellen van de landelijke schematisatie nog kan worden opgeschaald naar grotere eenheden. M.a.w. als een waterschap relatief veel afwatersingseenheden onderkent wordt geadviseerd om op dit schaalniveau aan te leveren en geen moeite te steken in een aggregatie. Dit biedt de modelontwikkelaars de vrijheid om zelf op te schalen om tot een evenwichting modelschematisatie te komen.
Grondwatergegevens
Vraag: Moeten de objecten GrondwaterInfoLijn en GrondwaterKoppelijn ook worden geleverd? Grondwatergegevens zijn in het beheer van provincies, maar die heeft niet elke waterschap ter beschikking.
Antwoord: In de wiki is aangegeven dat deze gegevens een lage prioriteit hebben. Ze zijn dus niet cruciaal voor de oppervlaktewater schematisatie in het Landelijk Hydrologisch Model (LHM). Als het makkelijk te leveren is, is het welkom.
Peil gebieden
Vraag: Wij hebben geen PeilgebiedPraktijk en PeilAfwijkingGebied en alleen PeilgebiedVigerend? Wat moeten we dan toeleveren?
Antwoord: Voor de oppervlaktewaterschematisatie in het LHM houden we bij voorkeur de werkelijk gehanteerde peilen aan. Vandaar dat we PeilgebiedPraktijk en PeilAfwijkingGebied vragen. Als die er niet zijn, stellen we voor in plaats daarvan PeilgebiedVigerend toe te leveren.
Profielen
Vraag: Soms staat er in de tabel bij de vereist voor LHM ‘Indien beschikbaar’ en is de prioriteit hoog. Hoe moeten we dat interpreteren?
Antwoord: Dit is alleen het geval voor dwarsprofielen. Dwarsprofielen kunnen als gemeten profiel (profielpunt, profiellijn en profielgroep) en/of als normgeparametriseerd profiel (NormGeparamProfiel en NormGeparamProfielWaarde) worden aangeleverd. Voor de landelijke schematisatie maken we het liefst gebruik van de werkelijk aanwezige profielen in de vorm van gemeten profielen. Waar die niet of onvoldoende aanwezig zijn zal gebruik gemaakt worden van normgeparametriseerde profielen. M.a.w. we hebben dus behoefte aan profielinformatie, waarbij de gemeten profielen de voorkeur hebben en genormaliseerde profielen (via HydroObject_NormGO gekoppeld aan een hydro-object) de achtervang vormen indien een gemeten profiel niet beschikbaar is. Gemeten profielen zijn via ProfielGroep aan een hydro-object gekoppeld. Genormaliseerde profielen zijn via de tabel HydroObject_NormGP aan een hydro-obeject gekoppeld.
HydroObject
Vraag: Wij hebben niet van alle watergangen dwarsprofielen die wij als hydroobject in het systeem hebben staan. Is het de bedoeling dat we het hydroobject ook toeleveren als we daar geen dwarsprofiel van beschikbaar hebben?
Antwoord: Het is inderdaad de bedoeling om alle hydroobjecten toe te leveren. Bij de landelijk schematisatie zullen deze waar nodig nog worden uitgebreid met waterlopen en meren/vijvers die niet in beheer van het waterschap zijn. Waar geen profielgegevens beschikbaar zijn, zal uitgegaan worden van landelijke kennistabellen. Als het waterschap zelf betere informatie heeft over de dwarsprofielen van deze watergangen, kunnen deze worden toegevoegd, als het past binnen de gevraagde doorlooptijd.
